woensdag 24 december 2014
Hoogfeest van Kerstmis – Nachtmis
Jesaja 9:1-3.5-6 en Lucas 2:1-14
Tijdens de spits stond ik achter een hoge witte vrachtwagen. Nou ja, wit, de wagen zat onder het vuil en onder de modder. Als kind zouden wij vroeger met onze vinger op de wagen hebben geschreven: ‘vies’ of ‘ik wil gewassen worden’, of andere minder fraaie drieletterwoorden. Maar dit keer stond er wat anders op. Met grote letters stond achter op de vuile wagen: ‘www.wastunnel.com’. En ineens realiseer je je dan hoe de tijden veranderd zijn. In 2014 vieren we het kerstfeest te midden van apenstaartjes, Ipeds, Ipods en mobiele telefoons.
De laatste vijftig jaar is er enorm veel veranderd. In 2014 is zelfs ‘zwarte Piet’ in zwaar weer terecht gekomen. Alles lijkt te veranderen, maar één feest lijkt hetzelfde gebleven. En dat is het Kerstfeest. Dat feest heeft oude papieren. Nog steeds zingen we over Maria die naar Behlehem gaat, over herders die midden in de winternacht op de velden liggen te slapen, over engelkens die door het luchtruim zweven en over een Kindeke dat leit in de kou. Kerstmis lijkt onveranderd gebleven, inclusief al dat engelenhaar, de stal, dennentakken en het kribbetje. Het feest wordt zelfs uitgebreider gevierd dan ooit. Je kunt bijna geen huis meer voorbij rijden of je ziet prachtig versierde huizen. Talloze lichtjes, Kerstmannen en arrensleden sieren de woningen. De een nog mooier en indrukwekkender versierd dan de andere. Het valt me wel op dat het Kind van Bethlehem wel een danige concurrentie begint te krijgen van het rendier Rudolf. Weten we in onze tijd nog waar het kerstfeest over gaat? In één van de ziekenhuizen in Amsterdam waren enkele verpleegsters in de hal een kerststal aan het opbouwen. Komt één van de verpleegsters aanzetten met een levensgroot beeld en ik hoor haar vragen: ‘Waar moet ik Mozes neerzetten?’. Ze had de klok horen luiden, maar de kerstklepel was ze even kwijt. Nee, kerstmis is na 2000 jaar nog zo levend als wat. Afgelopen zondagmiddag hebben we hier in de kerk het kerstfeest al gevierd met de kinderen en hun ouders. Enthousiast werden de bekende kerstliederen gezongen en genoten de kinderen en hun ouders van een prachtig kersttoneel. compleet met het Kindje, Jozef, Maria, koningen en talloze schattige kleine engeltjes en lieflijke herdertjes, die hier op het priesterkoor dansten en sprongen.
In de kerstnacht gaat het om gezelligheid, om warmte en licht. En de wereld viert feest. Maar het is goed te beseffen dat er op dit moment ook veel mensen zijn die tijdens de kerstdagen niet weten waar ze het moeten zoeken. Mensen die hopen dat de kerstdagen snel voorbij mogen gaan en het leven weer zijn gewone gang krijgt. Maar ook de mensen die geen raad weten met Kerstmis, mogen het Kerstkind vannacht aan hun kant weten. Want het geboorteverhaal bij de evangelist Lucas verdraagt geen romantiek. Zijn kerstverhaal is eigenlijk al een lijdensverhaal in een notendop. Hij gebruikt ook dezelfde woorden. Het Kerstkind wordt in doeken gewikkeld. Dat woord komt twee maal in zijn evangelie voor. We komen die uitdrukking ook tegen als hij dood van het kruis wordt afgenomen. Opnieuw wordt hij in doeken gewikkeld. Drie sterrenkundigen uit het Oosten brengen Hem geschenken. Je zou denken dat ze op kraamvisite een rammelaar voor het kind hebben meegebracht. Maar nee, het Kerstkind krijgt goud, wierook en mirre. Goud als teken van zijn koningschap: uitgroeien zal dit weerloos Kind tot Christus Koning. De tweede geeft het Kerstkind wierook, waarmee Lucas de verheerlijking van Jezus‘ lichaam aanduidt, zoals wij bij een begrafenis het lichaam bewieroken, opdat de overledene God mag toebehoren. De derde brengt mirre, zalf. En het is ook met mirre dat Jezus’ lichaam wordt gebalsemd. Het kerstverhaal van Lucas loopt vooruit op zijn lijdensverhaal. In zijn eerste verhaal mogen we al weten wat er in de toekomst met dit kerstkind gaat gebeuren!
De romantiek van het Kerstfeest sleept ons in deze dagen mee, maar waar naar toe? Is het kerstverhaal dan zo liefelijk als het lijkt? Is het kerstverhaal dan ook niet het verhaal van een doodsbange vader en een doodsbange moeder die op de vlucht zijn voor de dreigende hand van Koning Herodes? Het jaar 2014 is geen gemakkelijk jaar geweest. Dit jaar vieren wij opnieuw kerstmis te midden van een wereld vol problemen. Over de hele wereld zijn zo’n veertig oorlogen aan de gang, een neergeschoten vliegtuig met vele slachtoffers, de uitbraak van de levensbedreigende Ebolaziekte, de tienduizenden vluchtelingen die verdronken zijn en nog verdrinken in de Middellandse Zee.
Paus Franciscus heeft begin december de leiders van boeddhistische, Islamitische. Hindoe, Joodse en andere christelijke geloofsgemeenschappen opgeroepen een gezamenlijke verklaring te ondertekenen waarin zich keren tegen alle vormen van moderne slavernij. De intentie is om deze slavernij in 2020 een halt toe te hebben geroepen.
Slavernij is nog steeds een van de grootste schandalen in onze wereld. De huidige vormen van slavernij betreffen de slachtoffertjes van slavenarbeid, de vluchtelingen die beroofd zijn van hun vrijheid, de gevangenen van wie de mensenrechten genegeerd worden, de seksslaven, de kindsoldaten, de slachtoffers van organenhandel en de mensen die in handen van terroristen zijn gevallen. Het is een droevige lijst waarvan je je afvraagt ‘hoe is dat nu mogelijk? Waarom al dit lijden. Hebben wij van ons eigen verleden dan zo weinig geleerd?’
De paus ziet de diepe oorzaak van de huidige vormen van slavernij vooral in ‘de zonde die de harten van mensen bederft’, en waardoor men zijn naasten afwijst of gaat gebruiken als voorwerp, als ding. Maar hij noemt ook de andere oorzaken, zoals de armoede, het gebrek aan opvoeding. de criminaliteit en het sluwe gebruik door sommige mensen van Internet en de andere media. De middelen om de huidige slavernij in de wereld te bestrijden zijn, volgens paus Franciscus, vooral te vinden in de ‘globalisering van onze broeder- en zusterschap’. Tegen de overheersende onverschilligheid kan alleen een nieuwe impuls van broederlijke en zusterlijke liefde het tijd doen keren, de slavernij voorkomen, zich blijven ontfermen over de slachtoffers en vluchtelingen, en hen blijven beschermen en verdedigen. En tenslotte: spoor de daders op en blijf ze aanklagen!
Heeft dit ook alles te maken met onze kerk? Zonder twijfel! Christelijke gemeenschappen moeten per definitie ‘plaatsen zijn van eendracht tussen alle zusters en broeders, waarin wij voor elkaar geen bedreiging vormen, want God houdt van elk mens zoals hij of zij is. Allen zijn wij elkaars zusters en broeders, en ook wij beheren hier Gods huis, waar iedereen welkom is en vrij, ook al ben je gekomen zonder geldige papieren, ook al sta je midden in een verscheurd leven. Zijn wij een ideale geloofsgemeenschap?
De paus heeft vlak voor kerst ook zijn kersttoespraak gehouden tot het bestuursapparaat van de kerk, de Romeinse Curie. En ook deze toespraak loog er niet om. Hij noemt maar liefst 15 kwalen op, waar ook de kerk onder lijdt. En hij nodigt de kerkelijke bestuurders uit om meer te doen aan zelfkritiek en gewetensonderzoek. En via hen roept hij ook ons om te strijden tegen onze hang naar macht en rijkdom, kliekjesvorming, achterklap en roddelen over elkaar. En dat zijn niet alleen Vaticaanse kwalen! Hij roept ook ons op om ons uit die slavernij te bevrijden. God-met-ons.
Ook wij zijn geen heiligen en zijn vannacht toch bij elkaar gekomen. Voor een ogenblik hoeft onze oog geen put van zorg te zijn, maar een vonk van hoop, een ster van licht. En wij bidden God dat er een omslag komt naar een wereld vol vrede. Laat vannacht die opdracht maar gaan van mond tot mond. Laat alle angst en cynisme verdwijnen. Over veertien dagen zullen wij de kerstkribbe weer afbreken en zal de dennenboom al zijn naalden verloren hebben. Maar het vleesgeworden woord zal ook in 2015 blijven leven – in de Immanuel, de God-met-ons.
Ieder van ons is op zijn of haar plek zelf verantwoordelijk voor een wereld en een leven, die anders kunnen en anders moeten. God is niet iemand die plaats neemt op de reservebank om in te vallen als wij mensen tekort schieten. Wij kunnen Gods woord van vrede handen en voeten geven, ook na Kerstmis. Want Vrede krijgt ‘n gezicht waar blinde ogen worden geopend, waar lamlendige mensen weer overeind komen, waar wij – tegen alle verdrukking in – het goede nieuws blijven proclameren.
En als u in deze dagen
naar het lieve Kind
in de kribbe hebt gekeken,
ga dan niet weg.
Maak eerst zijn ogen tot uw ogen,
zijn oren tot uw oren,
en zijn mond tot uw mond.
Maak zijn handen tot uw handen,
zijn glimlach tot de uwe,
en zijn groet tot uw groet.
Dan (h)erken je in ieder mens
je zuster en je broeder.
En als je hún tranen droogt
en hún vreugde deelt,
dan is Gods Zoon vannacht
werkelijk geboren,
wereld en mensen minder verdeeld.
Vrij naar Maria Roos
Ik wens u allemaal een zalig en vredig kerstfeest toe!
© Pater Ambro Bakker s.m.a.
Pastoor-deken RK Amstelland